การกระจายสัดส่วนเชื้อเพลิงที่ใช้กับโรงไฟฟ้าเพื่อเพิ่มความสมดุลพลังงานและลดการพึ่งพาเชื้อเพลิงนำเข้าจากต่างประเทศคือหัวใจสำคัญของแผนการพัฒนาพลังงานไฟฟ้า ซึ่งโรงไฟฟ้าแม่เมาะ อ.แม่เมาะ จ.ลำปาง นับเป็นตัวอย่างที่ประสบความสำเร็จของ กฟผ. ในการพัฒนาทรัพยากรภายในประเทศมาเป็นเชื้อเพลิงผลิตไฟฟ้า

          ด้วยสายพระเนตรยาวไกลของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 เล็งเห็นประโยชน์จากเหมืองแม่เมาะที่จะเกิดขึ้นในอนาคต จึงมีพระบรมราชโองการให้สงวนแหล่งถ่านหินที่มีอยู่ในประเทศ ไว้เพื่อใช้ในทางราชการในปี พ.ศ. 2470 นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณแก่ปวงชนชาวไทย

          จากจุดเริ่มต้นในอดีตที่มีการสำรวจแหล่งผลิตถ่านหิน ในปี พ.ศ. 2460 นำไปสู่การขุดเหมืองถ่านหินเพื่อนำลิกไนต์มาใช้ผลิตกระแสไฟฟ้า การทำเคมีภัณฑ์ และใช้เป็นถ่านหุงต้ม เป็นต้น

          จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2497 ได้มีการจัดตั้งองค์การพลังงานไฟฟ้าลิกไนท์ เพื่อดำเนินกิจการเหมืองถ่านหิน ทำเหมืองที่แม่เมาะ เพื่อผลิตถ่านลิกไนต์จำหน่ายให้กับกิจการต่างๆ ได้แก่โรงบ่มใบยาสูบ การรถไฟ และโรงงานปูนซีเมนต์ ฯลฯ ภายหลังได้เปลี่ยนชื่อเป็น การลิกไนท์ ต่อมารัฐบาลจึงมีนโยบายที่จะบูรณาการกิจการที่เกี่ยวข้องด้านผลิตไฟฟ้ารวมเป็นหนึ่งเดียว จัดตั้งใหม่ในชื่อ “การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย” เมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2512 กอปรกับเพื่อเป็นการพัฒนารองรับการขยายตัวเศรษฐกิจภาคเหนือตอนบน และลดภาระการลงุทนสายส่งไฟฟ้ายาวหลายร้อยกิโลเมตรจากภาคกลาง ทำให้มีการก่อสร้างโรงไฟฟ้าแม่เมาะ 3 หน่วยแรก ขนาด 75 เมกะวัตต์ และสร้างเพิ่มเติมจนครบ 14 หน่วยตามลำดับ โดยได้รับพระมหากรุณาธิคุณจาก พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพิธีเปิดโรงไฟฟ้าแม่เมาะอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2528 จุดเริ่มต้นปฐมบทของการพัฒนาโรงไฟฟ้าพลังความร้อนขนาดใหญ่ที่ใช้ทรัพยากรภายในประเทศเป็นเชื้อเพลิงในภาคเหนือได้ดำเนินการขึ้นและต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบันนำมาซึ่งความเจริญให้กับภูมิภาคและประเทศชาติ อย่างไม่มีที่สิ้นสุด

โรงไฟฟ้าแม่เมาะ ประกอบด้วยโรงไฟฟ้าพลังความร้อนทั้งหมดจำนวน 14 เครื่อง

• โรงไฟฟ้าพลังความร้อน เครื่องที่ 1-3 (ปลดออกจากระบบ)
  กำลังผลิตเครื่องละ 75 เมกะวัตต์ รวม 225 เมกะวัตตฺ์
• โรงไฟฟ้าพลังความร้อน เครื่องที่ 4-7 (ปลดออกจากระบบ)
  กำลังผลิตเครื่องละ 140 เมกะวัตต์ รวม 560 เมกะวัตต์

ปัจจุบันโรงไฟฟ้าแม่เมาะ มีกำลังผลิตตามสัญญารวม 2,220 เมกะวัตต์

• โรงไฟฟ้าพลังความร้อน เครื่องที่ 8-13
  กำลังผลิตเครื่องละ 270 เมกะวัตต์ รวม 1,620 เมกะวัตตฺ์
• โรงไฟฟ้าพลังความร้อน เครื่องที่ 14 (ทดแทนเครื่องที่ 4-7)
  กำลังผลิต 600 เมกะวัตต์