เขื่อนวชิราลงกรณ เดิมชื่อว่า “เขื่อนเขาแหลม” เป็นเขื่อนหินถมแห่งแรกของประเทศไทยที่ดาดผิวหน้าด้วยคอนกรีตเสริมเหล็ก ตั้งอยู่บนแม่น้ำแควน้อย ในท้องที่ตำบลท่าขนุน อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี ดำเนินการก่อสร้างในปี พ.ศ. 2522 ด้านการผลิตกระแสไฟฟ้า โดยติดตั้งเครื่องกำเนิดไฟฟ้า  จำนวน 3 เครื่อง มีกำลังการผลิตเครื่องละ 100,000 กิโลวัตต์ สามารถผลิตพลังงานไฟฟ้าได้เฉลี่ยปีละ 460 ล้านกิโลวัตต์ชั่วโมง ในวันที่ 15 ธันวาคม พ.ศ. 2527 ได้กดปุ่มเดินเครื่องผลิตไฟฟ้าหน่วยที่ 3 ทำการจ่ายกระแสไฟฟ้าเข้าระบบเป็นครั้งแรก ต่อมาเมื่อวันที่ 24 ธันวาคม 2527 และวันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2528 หน่วยที่สองและหน่วยที่หนี่งได้เดินเครื่องจ่ายกระแสไฟฟ้าเข้าระบบเข้าระบบเช่นกัน เขื่อนวชิราลงกรณ ช่วยแบ่งเบาปริมาณน้ำในฤดูฝนได้มาก และในฤดูแล้งยังสามารถปล่อยน้ำลงมาช่วยผลักดันน้ำเค็มและน้ำเสียจากโรงงานอุตสาหกรรมสองฝั่งแม่กลอง ทำให้สภาพน้ำในแม่น้ำแม่กลอง มีคุณภาพดีขึ้นให้กับประชาชนเพิ่มมากขึ้น เขื่อนวชิราลงกรณจึงจัดเป็นเขื่อนอเนกประสงค์อีกแห่งหนึ่งของประเทศไทย

          พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนาม “เขื่อนวชิราลงกรณ” ตามพระนามาภิไธยของ “พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว” เมื่อครั้งดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ในขณะนั้นมาขนานนามชื่อว่า “เขื่อนวชิราลงกรณ” แทนชื่อ “เขื่อนเขาแหลม” เมื่อวันที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2544 และพระราชทานนามให้แก่เขื่อนวชิราลงกรณเดิม ซึ่งเป็นของกรมชลประทานว่า เขื่อนแม่กลอง

          พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี เสด็จพระราชดำเนินทรงประกอบพิธีเปิดเขื่อนเขาแหลมอย่างเป็นทางการ ในวันที่ 9 มกราคม พ.ศ. 2529